Joanna Sosnowska (CESLA)

Pueblos indígenas w konstytucjach wybranych państw latynoamerykańskich

Potomkowie ludności rdzennej na kontynencie Latynoamerykańskim, określani mianem pueblos indígenas, dążą do potwierdzenia praw ich społeczności w tekstach konstytucji państw, których terytorium zamieszkują. Większość krajów Ameryki Łacińskiej jest stroną Konwencji 169 MOP z 1989 roku regulującej zakres praw ludów indiańskich, jednakże trudno uznać sytuację społeczności indiańskich za bezsprzecznie pozytywną.

Różnorodność definiowania ludów indiańskich sprawiła, iż same państwa latynoamerykańskie nie wytworzyły jednolitego systemu uznawania za pueblos indígenas (a poprzez to przyznawania praw i udzielania pomocy). I tak na przykład w Brazylii i Chile za Indian uznaje się te ludy, których przodkowie zamieszkiwali obecne terytoria tych państw już w okresie konkwisty. W Gwatemali, Peru i Meksyku kwalifikacja tych społeczności następuje po uwzględnieniu ich rasy lub też języka, którym się posługują.

W tekście konstytucji Paragwaju (1992) wart zaznaczenia jest art. 62 (zatytułowany „O ludach indiańskich i grupach etnicznych”) stwierdzający, iż paragwajskie ludy indiańskie definiowane są mianem grup, które wytworzyły własną kulturę, a pojawiły się jeszcze przed utworzeniem państwa narodowego. Z kolei Parlament chilijski odrzucił reformę konstytucyjną, której zadaniem było doprowadzenie do zaznaczenia istnienia pueblos indígnas na terytorium Chile. Co więcej, w świetle prawa cywilnego, utrudniona została znacznie procedura, a nawet sama możliwość dziedziczenia przez Indian.

W Chile powstało tzw. Prawo Indian (19.253), które reguluje niektóre z aspektów związanych z sytuacją Indian chilijskich, jednocześnie większość z zawartych tam uregulowań nie została zaznaczona w konstytucji tego państwa. Jak widać powyżej prawo kraju zamieszkania przyznaje oczywiście pewne uprawnienia społecznościom indiańskim, jednakże znacznie częściej pozostają one tylko czystą literą prawa bez widocznych efektów w ich codziennym życiu.

= = = =

Streszczenie referatu wygłoszonego podczas Konferencji

“Prawa człowieka a sytuacja Indian w Ameryce Łacińskiej”

Łódź, 16.12.2004