Gdy miał 10 lat, po raz pierwszy brał udział w demonstracji. Zanim ukończył lat 30 - był już znanym prawnikiem i - akoholikiem. Dziś - 45-letni i zawsze trzeźwy i nienagannie ubrany - Kevin Gover od trzech lat sprawuje z powodzeniem trudną i niewdzięczną funkcję szefa waszyngtońskiego Biura do Spraw Indian, a wygłoszone przez niego 8 września tego roku słowa przeprosin z okazji 175. rocznicy powstania Biura zyskały mu sympatię w kraju Indian i być może - utorowały drogę do kolejnej historycznej zmiany stosunków władz amerykańskich z tubylczymi narodami.

Kevin Gover jest pełnoprawnym członkiem plemienia Paunisów, choć ani w biurze, ani podczas rzadkich chwil relaksu z papierosem, kawą i nieodłącznym telefonem komórkowym w pobliżu, na pozór nie różni się od innych wysokich urzędników z Waszyngtonu. Jego współpracownicy twierdzą, że tylko dzięki swej wyjątkowej inteligencji, instynktowi iżyciowym doświadczeniom potrafił przebić się tak wysoko i - nie utonąć we wzburzonych wodach wielkiej polityki.

Do stolicy trafił z Nowego Meksyku, gdzie z okien jego domu, zbudowanego z cegły adobe, widać ogród porośnięty ziołami - jedno z jego nielicznych hobby - a w oddali - ośnieżone szczyty gór zamieszkanych przez bogów i duchy przodków Indian Południowego Zachodu. Wcześniej był prestiżowy Uniwersytet Princeton, staż adwokacki w sądzie federalnym, praca w dużej firmie prawniczej w stolicy i partnerstwo w znanej kancelarii adwokackiej w Albuquerque. A wszystko to - przed trzydziestką.

Gover zajmował się lobbingiem w Waszyngtonie i Santa Fe, pracował też jako prawnik dla Nawahów i Indian z puebli Zuni, Pojoaque, Santa Clara, Sandia i Tesuque. "Miałem wszystko" - wspomina. "Miałem żonę, dzieci i dom, miałem świetną pracę, piłem dużo alkoholu i wyrządzałem wiele krzywdy. Miałem szczęście, że nie skończyłem na ulicy, chociaż niewiele brakowało. Dzieki temu, że miałem dobre wykształcenie i dobrą pracę - nigdy nie upadłem tak nisko."

LaDonna Harris pamięta małego Kevina ze spotkań grupki Indian, czarnych i białych, walczących w latach 60. z segregacją rasową w Lawton, w Oklahomie. Na początku lat 60. rodzice Govera, LaDonna i wielu innych młodych Indian pozostawało pod wpływem przesłania równości ras, głoszonego przez pastora Martina Luthera Kinga. Kiedy odmówiono wpuszczenia Murzynów na miejscowy basen - chociaż wpuszczano tam Indian - 10-letni Kevin znalazł się wśród uczestników pikiety.

Rodzice Kevina poznali się na farmie w Oklahomie. Margaret Lou Richardson była córką ubogich białych farmerów. Billy Gover był pół-Komanczem, pół-Paunisem, wychowanym na farmie przez samotną matkę. Mimo powszechnej jeszcze w latach 50. segregacji pobrali się i mieli trójkę dzieci - Kevina i dwie młodsze córki. Choć byli rodziną mieszaną rasowo, to ich matka działała na rzecz praw Indian i w takim duchu wychowała swoje dzieci.

Kilka lat później, już na Uniwersytecie Princeton, Gover zaczął mieć bardziej radykalne poglądy na indiańską historię i politykę. "Zaczynasz traktować to osobiście i reagujesz gniewem, który nie jest zbyt konstruktywny" - komentuje dziś Gover, który właśnie wtedy zaczął palić marihuanę, pić alkohol i nosić długie włosy. Jego ówczesni koledzy oceniają go jednak mniej surowo. "Był bystry i miał dość rozsądku, by milczeć, słuchać i nie mówić wszystkiego, co wie" - wspomina jego dawny kolega Philip S. Deloria, dziś szef Centrum Prawa Indiańskiego na Uniwersytecie Nowego Meksyku.

Kancelaria koncentrowała się na sprawach związanych z Indianami i ochroną środowiska, a Gover i Stetson zaangażowali się w politykę po stronie Demokratów. W ciągu 11 lat kariery adwokackiej Gover zajmował się głównie problematyką stosunków władz plemiennych i federalnych oraz staraniami o legalizację indiańskich kasyn w Nowym Meksyku. W ten sposób zwrócił na siebie uwagę ludzi poszukujących odpowiedniego kandydata do - samobójczego zdaniem wielu - zadania sprawnego poprowadzenia i poprawienia kiepskiej reputacji najważniejszej rządowej agencji zajmującej się tubylczymi sprawami - Biura do Spraw Indian (BIA).

Uwikłane od dziesiątków lat w biurokratyczne procedury, odpowiedzialne za politykę wobec blisko 600 tubylczych narodów i ponad 2 miliony amerykańskich Indian, i krytykowane zewsząd Biuro od lat pozostawało na etapie niekończących się wewnętrznych analiz i propozycji reorganizacji. W listopadzie 1997 roku pauniski prawnik stanął przed największym z dotychczasowych wyzwań - pogodzeniem sprzecznych często interesów tubylczych plemion, podatników, Kongresu i Białego Domu. I to w okresie, gdy rosnące dochody części plemion z kontrolowanych przez nie kasyn i salonów gry oraz cięcia w budżecie federalnym skłaniają część konserwatywnych polityków amerykańskich do pytań o sens dalszych zobowiązań państwa wobec tubylczych narodów i sens istnienia samego BIA.

Przejmując kierownictwo Biura od Ady Deer, swojej przyjaciółki z plemienia Menominee, Gover zdawał sobie sprawę z tego, na jak trudną i niewdzięczną funkcję się decyduje. "Nie można być wszystkim dla wszystkich, ani nie da się wszystkich uszczęśliwić. Trzeba być bystrym i ciężko pracować. Myślę, że wymaga to pewnej woli i zrozumienia u innych, że nie zamierza się wszystkich uszczęśliwić. I trzeba chcieć żyć w gotowości na odpieranie ciosów."

Na kilka miesięcy przed prawdopodobnym powrotem do Nowego Meksyku (obiecał sobie wrócić do domu wraz z upływem kadencji prezydenta Clintona) dzięki swoim przeprosinom za krzywdy wyrządzone w przeszłości Indianom przez BIA, Kevin Gover trafił na usta całej Ameryki i zapewne - do podręczników historii Indian i USA. Ale jeśli nawet przyjęte przez niego z odwagą dawnych wojowników zadanie nadania Biuru do Spraw Indian nowego oblicza u progu nowego wieku nie jest do końca wykonalne, to jak nikt przed nim ma szansę zbliżyć się do jego osiągnięcia.

Marek Nowocień